ನಾಡು-ನುಡಿ ಮರುಚಿಂತನೆ : ಬೌದ್ಧ ಮತ – ಸಂಘ ಮತ್ತು ಸಂಸಾರ

ವಿನಾಯಕ ಹಂಪಿಹೊಳಿ ಅವರಿಗೆ, ಶಂಕರರ ಕಾಲಮಾನವನ್ನು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ 8ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಾಗಲೇ ಬೌದ್ಧಮತವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಏಳನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದ ಚೈನೀ ಪ್ರವಾಸಿ ಹ್ಯೂಯೆನ್ ತ್ಸಾಂಗನ ಚಿತ್ರಣದ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ನೆಲೆಗಳೆಲ್ಲ ಅದಾಗಲೇ ಹಾಳುಬಿದ್ದಿದ್ದವು. ಆದರೆ ನಲಂದಾ ಇನ್ನೂ ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತ್ತು. ನಲಂದಾವನ್ನು ನಾವು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಎಂಬ ಪರಿಭಾಷೆಯಿಂದ ಅರ್ಥೈಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಅನೇಕ ಗೊಂದಲಗಳು ಉಂಟಾಗಿವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ನೀವು ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಒಂದು. ಅದನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಶಾಸನಗಳು ಪ್ರಬೌದ್ಧ ವಿಹಾರ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದರರ್ಥ ಅದೊಂದು ಬೌದ್ಧ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಬೌದ್ಧರೇ ಆಗಿದ್ದರು. ಏಳನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚೀನಾ, ಮಧ್ಯ ಏಶಿಯಾ, ಆಗ್ನೇಯ ಏಶಿಯಾ, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಹೀಗೇ ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧರು ಇದ್ದರು. ಆದರೆ ಅವರು ಓದುತ್ತಿದ್ದ ಬೌದ್ಧ ಗ್ರಂಥಗಳು ಪಾಳಿ, ಸಂಸ್ಕೃತಗಳ್ಲಲಿದ್ದವು. ಅವರಿಗೆ ಬೌದ್ಧ ದರ್ಶನವನ್ನು ಮೂಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಯಲು, ಕಾಲಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ತ್ಪಪು ಓದುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಲಂದಾದಂಥ ಭಾರತೀಯ ವಿಹಾರಗಳಿಗೇ ಬರಬೇಕಿತ್ತು. ಆರನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ ೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನಗಳ ವರೆಗೆ ಭಾರತ್ಕಕೆ ಬಂದ ಬೌದ್ಧ ಪ್ರವಾಸಿಗಳೆಲ್ಲ ಇಂಥ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಬಂದವರೇ ಹೊರತೂ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕಲ್ಲ. ಹ್ಯೂಯೆನ್ ತ್ಸಾಂಗನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಹಾಯಾನ ಬೌದ್ಧರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಇದ್ದರೂ ಯಾರಿಗೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಓದಲಿಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತತ್ವ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಸಂದೇಹಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳುದು ಕಷ್ಟವಾಯಿತು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವನೇ ಸ್ವತಃ ಭಾರತ್ಕಕೆ ಬಂದು, ಕಲಿತು, ನೂರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟೂರಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಅವನ್ನು ಚೀನೀ ಭಾಷೆಗೆ ಭಾಷಾಂತರಿಸಿಯೇ ಜೀವ ಬಿಟ್ಟನು. ಬೌದ್ಧೇತರರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಕಲಿಯುವಂಥದ್ದು ಏನಿದೆ? ಇಂದಾದರೆ ಯಾರಾದರೂ ಯಾವ ಡಿಗ್ರಿಯನ್ನಾದರೂ ಮಾಡಬಹುದು. ಅಂದು ಅದು ಅರ್ಥಹೀನ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು ಅಷ್ಟೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ತಮ್ಮ ಮತಾನುಯಾಯಿಗಳಿಗಲ್ಲದೇ ಉಳಿದವರಿಗೆ ಅವನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ.

ಬುದ್ಧ ಮತ ಅವನತಿಗೊಳ್ಳಲು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳು –

೧. ಬುದ್ಧ ಮತದ ಅತಿಯಾದ ನೈರಷ್ಯಾವಾದ (Pessimism). ಜೀವ ವಿಮುಖತೆ.
೨. ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೦೦ ರಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ದಂಡುಕೋರ ಖಿಲ್ಜಿ ನಳಂದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿದ್ದು,ಮುಂದಕ್ಕೆ ಬುದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಈ ಬಗ್ಗೆ ಎಡ ಚಿಂತಕರಾದ ಅಮರ್ತ್ಯ ಸೇನ್ ದಿ ಹಿಂದೂ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ “Nalanda was violently destroyed in an Afghan attack, led by the ruthless conqueror, Bakhtiyar Khilji, in 1193, shortly after the beginning of Oxford University and shortly before the initiation of Cambridge….” (The Hindu,January 14, 2011).

ಭಕ್ತಿಯಾರ್ ಖಿಲ್ಜಿಯು ನಲಂದಾ ಹಾಗೂ ವಿಕ್ರಮಶಿಲಾಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ಕಾಲದಲ್ಲಿಅವೆರಡೂ ಬೌದ್ಧರ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಹಾಗೆಂದಾಕ್ಷಣ ಬೌದ್ಧಮತವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂದಲ್ಲ. ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯು ಏಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೇ ಕಾಣೆಯಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದು ಪ್ರಾಕ್ತನ ಆಧಾರಗಳಿಂದ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ ಎರಡನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ. ಶ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದ ವರೆಗೆ ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ನಗರಗಳು, ವ್ಯಾಪಾರೀ ಮಾರ್ಗಗಳಗುಂಟ ಇರುವ ವಸತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಸಿಗುವುದು ಕೇವಲ ಬೌದ್ಧಾವಶೇಷಗಳು ಮಾತ್ರ. ಅವು ಸ್ತೂಪಗಳು, ವಿಹಾರಗಳು, ಚೈತ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಹಸ್ರಾರು ಶಾಸನಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇವೆ. ಆದರೆ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಶೈವ ವೈಷ್ಣವ ಹಾಗೂ ಇತರ ಹಿಂದೂ ಅವಶೇಷಗಳು ಅವುಗಳ ಬದಲಾಗಿ ಇಂಥ ಸ್ಥಳಗಲ್ಲಿ ಸಿಗತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಏಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಬಿಹಾರ ಹಾಗೂ ಬೆಂಗಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಲಂದಾ, ವಿಕ್ರಮಶಿಲಾಗಳಂಥ ಕೇಂದ್ರಗಳಿದ್ದವು ಅಷ್ಟೆ., ಹಾಗಂತ ಅಪರೂಪಕ್ಕೆ ಅವು ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನೂ ಹಿಡಿದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಕಳೆದುಹೋಗಿತ್ತು. ಅದರ ಅವನತಿಗೂ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರಿಗೂ, ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೂ ಸಂಬಂಧವಿರಲಿಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ..
ಕ್ರಿಸ್ತ ಶಕದ ನಂತರ ಬೌದ್ಧ ಮತವು ಒಂದು ಪೂಜಾಚರಣೆಯ ಮತವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡಿದ್ದು ಪ್ರಾಕ್ತನ ಆಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ.ಬುದ್ಧನ ಬೋಧಿಸತ್ವರ ಮೂರ್ತಿಗಳು, ಬೌದ್ಧ ದೇವತಾವಿಶ್ವ ಹಾಗೂ ಪುರಾಣಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು, ಮಂತ್ರ ತಂತ್ರಗಳು ಇವೆಲ್ಲ ಅದಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಾಗಿವೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೇ ಬೌದ್ಧ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸತೊಡಗಿದರು. ಇದನ್ನು ಮಹಾಯಾನ ಬೌದ್ಧಮತ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅಶ್ವಘೋಷ, ನಾಗಾರ್ಜುನ,ಮುಂತಾದಅನೇಕರು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲೇ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪಾಳಿಯ ಉಪಯೋಗವೇ ನಿಂತುಹೋಯಿತು. ಹಾಗೂ ಆಗ್ನೇಯ ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯ ಏಶಯಾಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಬೌದ್ಧಮತವು ಈ ಮಹಾಯಾನ ಮತವಾಗಿದೆ. ಆರನೆಯ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಜ್ರಯಾನ ಎಂಬ ಪಂಥವು ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಬೌದ್ಧ ಮತವು ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಪಂಥವು ತಾಂತ್ರಿಕ ಪಂಥವಾಗಿದೆ. ಪಂಚ ಮಕಾರಗಳ ಸಾಧನೆ ಕೂಡ ಮಹತ್ವ ಪಡೆಯಿತು. ಎಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಇದ್ದ ಬೌದ್ಧ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಈ ಪಂಥಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧ ಪಟ್ಟಿವೆ. ಬಹುಶಃ ಅವುಗಳ ಗುಹ್ಯಆಚರಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅವು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡವು.
ಅಂದರೆ ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗೂ ಅದು ಮಹಾಯಾನವಾಗಿ ಬೆಳೆದದ್ದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿದೆ. ಬುದ್ಧನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಮಾರ್ಗವ್ನನು ಹೀನಯಾನಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅದು ಶ್ರಮಣರ ಮಾರ್ಗ. ಸಂಸಾರ ಬಿಟ್ಟವರ ಮಾರ್ಗ. ಅದು ಜನಪ್ಮರಿಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಹಾಗಾಗೇ ಅದು ಹೀನಯಾನ (ಚಿಕ್ಕ ಯಾನ). ಮಹಾಯಾನವು ಸಂಸಾರಸ್ಥರನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿತು.ಹಾಗಾಗೇ ಅದು ಮಹಾಯಾನ(ಬೃಹತ್ ಯಾನ)). ಅದರ ಜೊತೆಗೇ ಪೂಜೆ, ದೇವಾಲಯ,ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಕೂಡ ಮುಖ್ಯವಾದವು. ನಿಮಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗಬಹುದು, ಭಾರತೀಯ ಭಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಪೂಜಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಾಕ್ತನಆಧಾರಗಳು ಬೌದ್ಧರವು. ಉಪವೀತಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರೀಯವನ್ನು ಹೊದ್ದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ, ಧೂಪ ದೀಪ ನೈವೇದ್ಯ ಿತ್ಯಾದಿಗಳ ಸಮರ್ಪಣೆ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಬೌದ್ಧ ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ವರಾಹ ಮಿಹಿರನು ಮೂರ್ತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವಾಗ ಬೌದ್ಧಮೂರ್ತಿಪೂಜೆಯನ್ನೂ ಸೇರಿಸುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ಅವರೂ ಕೂಡ ಹೋಮ ಹವನಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಪೂಜೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದುದಕ್ಕೆ ಸೂಚನೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಬೌದ್ಧರಿಗೆ ಕೂಡ ಆಗಮ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಿದ್ದವು.ಇಂತಹ ಪಂಥವು ವೇದ, ುಪನಿಷತ್ತು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಶಿಕ್ಷಣದ ಭಾಗವಾಗಿ ಕಲಿತಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಿಲ್ಲ.
ನಂತರಅದು ತಾಂತ್ರಿಕ ಪಂಥವಾದಾಗ ಪೂರ್ವಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ನೇಪಾಳ, ಟಿಬೇಟು ಇತ್ಯಾದಿ ಗುಟ್ಟಗಾಡು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿತೇ ವಿನಃ ಕೃಷಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಲ್ಲ. ಹನ್ಒಂದನೆಯ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಻ದು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದು ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ. ಬಹುಶಃ ಭಾರತದ ುಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಾಯಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಸಾರಸ್ಥರನ್ನು ಶೈವ ವೈಷ್ಣವ ಭಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಪೂಜಾ ಪಂಥಗಳು ತಮ್ಮೊಳಗೆ ಅರಗಿಸಿಕೊಂಡಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಬುದ್ಧನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರವಾಗಿ ಬದಲಾಗಲು ತೊಡಕಾಗಲಿಲ್ಲ.
ಇಂದು ನಾವು ಕಲಿಯುವ ಬೌದ್ಧಇತಿಹಾಸವು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಟ್ಟ ಇತಿಹಾಸವಾಗಿದೆ.ಅದರಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧನ ಜೀವನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಮತ್ತೇನೂ ಇಲ್ಲ ಆದರೆ ಬುದ್ಧನ ಕುರಿತು ನಮಗೆ ಸಿಗುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಆಧಾರಗಳಾದ ಪಾಳಿ ಗ್ರಂಥಗಳು ಅವನ ನಂತರ ಸುಮಾರು ಮುನ್ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಸಂಗ್ರಹವಾದವು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಸಿಗುವುದು ಬುದ್ಧನ ಪುರಾಣ ಮಾತ್ರ.ಆ ಕಥೆಗೂ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಿಗೂ ಏನೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಅವು ಬುದ್ಧನು ಮಾಯಾದೇವಿಯ ಕಂಕುಳಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಎನ್ನುತ್ತವೆ. ಅದೂ ಆಕೆ ಲುಂಬಿಣಿವನದಲ್ಲಿ ವೃಕ್ಷವನ್ನು ಹಿಡಿದು ನಿಂತಾಗ. ಬುದ್ಧನು ನೂರಾರು ಹಿಂದಿನ ಜನ್ಮಗಳನ್ನು ತಳೆದಿದ್ದನು, ಅದರಲ್ಲಿ ಪಶು ಪಕ್ಷಿ ಜನ್ಮಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟ್ ಇತಿಹ಻ಸವನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಶುದ್ಧಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅರ್ಥವುಳ್ಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ವಚನಗಳ ಹಾಗೇ ಸಂದರ್ಭದಿಂದ ಕಳಚಿ ಆಧುನಿಕ ಚಳವಳಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ., ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಆಧುನಿಕಇತಿಹಾಸವು ತಿಳಿಸುವ ಕಥೆಯು ಬುದ್ಧನದಲ್ಲ, ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಾಂಟಿಸಂನದ್ದು. ಅವನು ಪಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಬೋಧಿಸಿದ್ದು ಕೂಡ ಹಾಗೇ. ಏಕೆಂದರೆ ಪಾಳಿ ಆಡು ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಮಾಗಧೀ, ಪ್ರಾಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಗಂಗಾ ಬಯಲಿನಲ್ಲಿ ಆಡುಭಾಷೆಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಪಾಳಿ ಗ್ರಾಂಥಿಕ ಭಾಷೆ.

ಚಾ ಶಿ ಜಯಕುಮಾರ್ ಕೃಷ್ಣರಾಜಪೇಟೆ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ