ಮರವನ್ನು ಮರೆತರೆ ಬರ ಬಾರದ್ದು ಬಂದೀತು!

– ರೋಹಿತ್ ಚಕ್ರತೀರ್ಥ

ಅವೊತ್ತು ಶುಕ್ರವಾರ. ಆಫೀಸಿನಿಂದ ಹೊರಟು ನಗರದ ಮುಖ್ಯರಸ್ತೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಬಂದು ಸೇರಿದಾಗ, ಆ ಸಾಗರದಲ್ಲಾಗಲೇ ಸಾವಿರಾರು ದೋಣಿಗಳು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲಿಕ್ಕೂ ಜಾಗ ಸಿಗದಂತೆ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಯಾಕೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ಟ್ರಾಫಿಕ್‍ಜಾಮ್ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಬಾತುಕೋಳಿಗಳಂತೆ ಕತ್ತು ಎತ್ತರಿಸಿ ನಿರುಕಿಸುತ್ತಿದ್ದವರಿಗೆ ದೂರದಲ್ಲಿ ಮಳೆಯ ರಭಸಕ್ಕೆ ಮರವೊಂದು ಮಾರ್ಗಶಾಯಿಯಾಗಿರುವುದು ಕಾಣಿಸಿತು. ಹತ್ತಾರು ಅಡಿಗಳ ರೆಂಬೆಕೊಂಬೆಗಳನ್ನು ದಶದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೂ ಚಾಚಿ ಇಷ್ಟುದಿನ ರಸ್ತೆಯ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಗತ್ತಿನಿಂದ ನಿಂತು ನಮಗೆಲ್ಲ ಹಾಯ್ ಹೇಳುತ್ತ ಕೈಬೀಸುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಮರ, ಇವೊತ್ತು ಹೃದಯಾಘಾತವಾದಂತೆ ಮಳೆಯ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿದೆಯಲ್ಲ ಅಂದುಕೊಂಡೆ. ಮರದ ಶವ ಬಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾರು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ನಿಂತು ಚುರುಕಿನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದರ ಕೈಕಾಲುಗಳನ್ನು ಆದಷ್ಟು ಬೇಗ ಕತ್ತರಿಸಿ ಎಲ್ಲಿಗಾದರೂ ಸಾಗಿಸಿಬಿಟ್ಟರೆ ಸಾಕು ಎಂಬ ಧಾವಂತ ಅವರ ಮುಖಗಳಲ್ಲಿ ಕುಣಿದಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಗ್ಯಾಂಗ್ರಿನ್ ಆದ ಕಾಲು ಕತ್ತರಿಸುವ ನಿರ್ಭಾವುಕ ವೈದ್ಯನಂತೆ, ನಾಲ್ಕು ಜನ ಕೆಲಸಗಾರರು ಶಕ್ತಿಮೀರಿ ಬಲಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಅದರ ದೇಹವಿಚ್ಛೇದನದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದರು. ಶೋಕೇಸಿನ ಹಲವಾರು ಶೋಪೀಸುಗಳ ನಡುವೆ ಕೈಮೇಲೆತ್ತಿ ನಗುವ ಪುಟ್ಟ ಬುದ್ಧನ ಮೂರ್ತಿಯಂತೆ; ಈ ನಗರದ ಸಾಫ್ಟ್‍ವೇರ್ ತಜ್ಞರು ಬರೆಯುವ ಧೀರ್ಘ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮಿನ ಒಂದೇ ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ಸಾಲಿನಂತೆ, ಅಥವಾ ಬೀದಿಬದಿಯಲ್ಲಿ ಹುಡುಗ ಮಾರುವ ನೂರಾರು ಪೋಸ್ಟರುಗಳ ನಡುವೆ ತಣ್ಣಗೆ ನಗುತ್ತ ಕೂತ ಹೃತಿಕ್ ರೋಷನ್ನಿನಂತೆ ಇಷ್ಟುದಿನ ಧ್ಯಾನಾಸಕ್ತನಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದ ವೃಕ್ಷ ಇನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲವಲ್ಲ ಅಂತ ಸಂಕಟವಾಯಿತು. ಅದನ್ನು ತುಂಡುತುಂಡಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿ ತೆಗೆದು ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಲೇ ಅಸಹನೆಯಿಂದ ಕುದಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಸವಾರರು ನಿರಾಳತೆಯಿಂದ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಟ್ಟರು. ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದಾಗ ಹೊರಹಾರುವ ನೀರಿನ ಧಾರೆಯಂತೆ ಬೈಕು-ಕಾರುಗಳು ಧಿಮ್ಮನೆ ಚಿಮ್ಮಿದವು.

ಆ ಮರ ಅಲ್ಲಿತ್ತು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ
ಗುರುತು
ಏನೂ ಇಲ್ಲ ಈಗ ಮುರಿದ
ಗೂಡುಗಳ ಹೊರತು

– ಎಂದು ನಾನು ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಬರೆದಿದ್ದ ನಾಲ್ಕು ಸಾಲುಗಳು ನೆನಪಾದವು. ಜಾಯ್ಸ್ ಕಿಲ್ಮರ್ ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ಕವಿ “I think that I shall never see a poem so lovely as a tree” ಎಂದೇ ಹೇಳಿಬಿಡುತ್ತಾನೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೂಬಿಡುವ ಮರಗಳನ್ನು ಕಂಡವರಿಗೆ ಈ ಮಾತಿನ ಅಂತರಾರ್ಥ ಥಟ್ಟನೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತದೆ.

ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ, ಮರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಲಕ್ಕಿ ಎಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ, ಬ್ರೆಜಿಲ್, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ ಎನ್ನುತ್ತ ಪ್ರಪಂಚದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಿಂದ ತರಿಸಿ ನೆಟ್ಟ ಮರಗಳು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹೂಹಣ್ಣು ಬಿಡುತ್ತಿವೆ. ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಈ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದ ಅನೇಕ ವಿದೇಶೀ ಮರಗಳಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಸರಿಯಾಗಿ ನೂರು ವರ್ಷವೂ ತುಂಬಿಲ್ಲ. ಸೀಮಂತದ ದಿನ ಮೊಣಗಂಟಿನವರೆಗೆ ದಟ್ಟವಾಗಿ ಜಲ್ಲೆ ಇಳಿಬಿಟ್ಟ ಚೆಲುವೆಯಂತೆ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಸಿಂಗಾರ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಿಲ್ಲುವ ಹೂಕುಚ್ಚಿನ ಮರ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದದ್ದು ಮಡಗಾಸ್ಕರ್‍ನಿಂದ. ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಬಂದು ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಸಿಟಿಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಣಸಿಗುವ ಇನ್ನೊಂದು ಮರ ಕೆಂಪು ಹೂಗಳ ಗುಲ್‍ಮೊಹರ್. ಶಿವಲಿಂಗದ ಮೇಲೆ ನೂರಾರು ಹೆಡೆಗಳ ಸರ್ಪ ನಿಂತಂತೆ ಕಾಣುವ, ಮತ್ತು ಅದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ನಾವೆಲ್ಲ ಪರಮಪವಿತ್ರ ಎಂದು ನಂಬುವ, ನಾಗಲಿಂಗದ ಹೂವಿನ ಮರ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದದ್ದು ವೆಸ್ಟ್ ಇಂಡೀಸ್‍ನಿಂದ ಎಂದರೆ ನಂಬುತ್ತೀರಾ? ಮಿದುಳಿಂದ ಹೊರಟ ನರವ್ಯೂಹ ಸುತ್ತ ಹರಡಿಕೊಂಡಂತೆ ಕಾಣುವ ವಿಚಿತ್ರ – ಆದರೂ ಆಕರ್ಷಕ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಹೂಗೊಂಚಲನ್ನು ಮುಡಿದು ನಿಲ್ಲುವ ಆನೆ ಕಿವಿಯ ಮರ ನಮ್ಮ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಂದದ್ದು ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಿಂದ. ಇದರ ಬೀಜ ಆನೆಯ ಮೊರದಂತಹ ಕಿವಿಯ ಹಾಗೆ, ಅದೇ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದುನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದೊಂದು ವಿಶೇಷ. ಬಾಟಲ್‍ಗಳೊಳಗೆ ತೂರಿಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತಹ ಉದ್ದನೆ ಬ್ರಶ್ಷನ್ನೇ ಹೋಲುವ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಹೂ ಬಿಡುವ ಮರದ (ಅದಕ್ಕೆ ಬಾಟಲ್ ಬ್ರಶ್ ಎಂದೇ ಹೆಸರು!) ತವರು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ. ಇದೇ ಖಂಡದಿಂದ ಬಂದ ಇನ್ನೊಂದು ವೃಕ್ಷತಳಿ – ಬಾಗೆ. ಇದರ ತಿಳಿಹಸಿರು ಬಣ್ಣದ ಗರಿಗರಿಯಾದ ಹೂಗಳು ಬಿದ್ದು ಆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಉದ್ದನೆ ನಾಲಗೆಯಂತಹ ಬೀಜದ ಕೋಡು ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಒಂದೆರಡಲ್ಲ ನೂರಾರು ಕೋಡುಗಳು ಹೀಗೆ ಸಾಲುಸಾಲಾಗಿ ಜೋಲಾಡುತ್ತ, ಗಾಳಿ ಬಂದಾಗೆಲ್ಲ ಚಿರೋಬರೋ ಎಂಬ ದೊಡ್ಡ ಗದ್ದಲವನ್ನೇ ಎಬ್ಬಿಸುತ್ತವೆ. ಅದಕ್ಕೇ ಇಂಗ್ಲೀಷಿನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು “ವುಮನ್ಸ್ ಟಂಗ್ ಟ್ರೀ” ಎನ್ನುವುದು! ಇನ್ನು, ಉದ್ದನೆ ಕಡ್ಡಿಗೆ ಸುರುಳಿಸುತ್ತಿ ಕೊಟ್ಟ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಬಾಂಬೆ ಮಿಠಾಯಿಯಂತೆ ಕಾಣುವ ಜಾವಾ ಕಾಸಿಯ ಎಂಬ ಹೂಬಿಡುವ ಮರವನ್ನು ಜಾವಾ-ಸುಮಾತ್ರಗಳಿಂದ ತರಲಾಯಿತು. ಇದೇ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ, ಆದರೆ ಅಚ್ಚಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಹೂಬಿಡುವ ಗೋಲ್ಡನ್ ಕಾಸಿಯ ಬಂದದ್ದು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಅಮೆರಿಕದಿಂದ.

ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟು ಇನ್ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ವೃಕ್ಷತಳಿಗಳನ್ನು ಕ್ರಂಬಿಗಲ್ ಎಂಬ ಜರ್ಮನ್ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ತಜ್ಞ ಬೆಂಗಳೂರಲ್ಲಿ ನೀರುಣಿಸಿ ಬೆಳೆಸಿದ. ಈ ಊರಿಗೆ ಗಾರ್ಡನ್ ಸಿಟಿ ಎಂಬ ಹೆಸರು ತಂದುಕೊಟ್ಟವನೂ ಅವನೇ. ಆದರೆ ಕಳೆದ ಏಳೆಂಟು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿ ಮಳೆಗಾಲಕ್ಕೂ ಉರುಳಿಬೀಳುತ್ತಿರುವ ಮರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ನೋಡಿದರೆ ಈ ನಗರ ಇನ್ನು ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾರನ್ ಸಿಟಿ ಆಗುವ ಎಲ್ಲಾ ಲಕ್ಷಣಗಳೂ ಇವೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಪ್ರತಿವರ್ಷ, ಇನ್ನೂ ಮುಂಗಾರು ಸರಿಯಾಗಿ ಶುರುವಾಗುವುದಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ; ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಗಾಳಿಮಳೆಗೆಲ್ಲ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮರಗಳು ಕಾಲುಕುಸಿದು ನೆಲಕ್ಕುರುಳುತ್ತವೆ. ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಧರಾಶಾಯಿಯಾದ ಮರಗಳು ಎಂಟುನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು. ಆದರೆ ಅವು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದವು; ಯಾವ ಜಾತಿಯ ಮರಗಳಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಬಹುಶಃ ರಾಜ್ಯಸರಕಾರದ ಯಾವ ಇಲಾಖೆಯೂ ಬರೆದಿಟ್ಟಂತಿಲ್ಲ. ಮರ ಬಿದ್ದಿದೆ ಎಂದೊಡನೆ ಒಂದಿಬ್ಬರು ಜವಾನರನ್ನು ಗರಗಸದೊಡನೆ ಕಳಿಸಿ, ಅದರ ರೆಂಬೆಕೊಂಬೆ ಕತ್ತರಿಸಿ ಆಚೆ ಎಸೆಯುವುದಷ್ಟೇ ತನ್ನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಎಂದು ಮಹಾನಗರಪಾಲಿಕೆ ಭಾವಿಸಿದೆ. ಕಳೆದ ವರ್ಷದ (2015) ಎಪ್ರೀಲ್ ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ ಅರ್ಧಗಂಟೆ ಸುರಿದ ಧಾರಾಕಾರ ಮಳೆಯ ಆರ್ಭಟಕ್ಕೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಒಟ್ಟು 300 ಮರಗಳು ಅಡ್ಡಡ್ಡ ಮಲಗಿಬಿಟ್ಟವು! ನಮ್ಮ ಸಂವೇದನೆ ಹೇಗಿದೆ ಎಂದರೆ, ಯಾವುದಾದರೂ ಮರ ನಡುರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡಬಿದ್ದರೆ – ಅದು ಟ್ರಾಫಿಕ್ಕಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾದ್ದರಿಂದ ದುರಂತ; ಮನೆಗಳ ಮೇಲೋ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ಕಾರುಗಳ ಮೇಲೋ ಮುರಿದುಬಿದ್ದರೆ ಅದೊಂದು ಗಂಭೀರ ಅನಾಹುತ. ಆದರೆ, ಯಾರೂ ಓಡಾಡದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಮಹಾವೃಕ್ಷ ಬಿದ್ದರೂ ಅದು ಕಣ್ಣೀರು ಹಾಕಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ ಎಂದು ನಮಗನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ! ಮರದ ಕಾಂಡ-ರೆಂಬೆಗಳು ಅಷ್ಟೇನೂ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬರುವ ಜಾತಿಯವಲ್ಲ ಅನ್ನಿಸಿದರಂತೂ ಅದೊಂದು ಬೀದಿನಾಯಿಯ ಒಂಟಿ ಶವದಂತೆ ಅಲ್ಲಿ ತಿಂಗಳುಗಟ್ಟಲೆ ಬಿದ್ದಿರುತ್ತದೆ. ಯಾರಿಗೂ ಅಲ್ಲೊಂದು ಮರ ಅಕಾಲಿಕವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿ ತನ್ನ ಇಹಯಾತ್ರೆ ಮುಗಿಸಿದೆ ಅಂತನ್ನಿಸಿ ಕಸಿವಿಸಿ, ಕಳವಳ ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ.

ಮರ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಬಾಳಿಬದುಕುವ ಒಂದು ಜೀವಂತ ಶಾಸನ. ಸಿಟಿಯ ಮರಗಳು ನಾವ್ಯಾರೂ ನೋಡದ ಅದೆಷ್ಟೊಂದು ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಜೀವಿತದಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ! ರಸ್ತೆಬದಿಯಲ್ಲಿ ಅರಳಿನಿಂತ ಮರ ಎತ್ತಿನಗಾಡಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿರುತ್ತದೆ. ಕುದುರೆಗಾಡಿಗಳಿಗೆ ಟಾಟಾ ಹೇಳಿರುತ್ತದೆ. ಐವತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ರೋಡಿಗಿಳಿದ ಮೊದಮೊದಲ ಮೋಟಾರುಗಾಡಿಗಳನ್ನು ಕಂಡು ವಿಸ್ಮಯಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವಾಹನ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಗಿ ಕಾರು, ಬಸ್ಸು, ಮೋಟಾರ್‍ಬೈಕುಗಳು ರಸ್ತೆಯ ತುಂಬ ಹರಿದಾಡಿದ್ದನ್ನು ಕಣ್ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಟ್ರಾಫಿಕ್ಕಿನ ಕಿರಿಕಿರಿ, ಧೂಳು, ಹೊಗೆ, ಹಾರ್ನುಗಳ ಪೋಂಪೋಂ ಗಲಾಟೆಗೆ ತಲೆ ಚಚ್ಚಿಕೊಂಡೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದವರಿಗೆ ಹೊಂಗೆ, ಅತ್ತಿ, ತೇಗ, ಮಹಾಗನಿ, ಮಾವು, ಹಲಸು ಎನ್ನುತ್ತ ನೂರಾರು ಮರಗಳ ಸ್ಪಷ್ಟ ಪರಿಚಯ ಇತ್ತು. ಮರವೊಂದನ್ನು ದೂರದಿಂದ ನಿರುಕಿಸಿಯೇ ಅದು ಇಂತಿಂಥಾ ಮರ ಎನ್ನುವ ಜಾಣ್ಮೆ ಇತ್ತು. ಯಾವ ಮರ ಯಾವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೂಬಿಡುತ್ತದೆ; ಹಣ್ಣು ಬಿಡಲು ಯಾವ ಕಾಲ ಉತ್ತಮ; ಈ ವರ್ಷ ಚಳಿ ಹೆಚ್ಚಾದರೆ ಯಾವ ಮರ ಒಳ್ಳೆಯ ಫಸಲು ಕೊಡಬಹುದು, ಅಕಾಲಿಕ ಮಳೆ ಬಂದರೆ ಯಾವ ಮರಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ – ಎನ್ನುವ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಅವರ ಬೆರಳತುದಿಯಲ್ಲಿ ಕುಣಿಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಆದರೆ, ಈಗಿನ ಜಮಾನದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾದ ನಮಗೆ ಅಂತಹ ಯಾವ ವೃಕ್ಷಜ್ಞಾನ ಇದೆಯೆ? ಎಲೆ, ತೊಗಟೆ, ಹೂವು ನೋಡಿಯೇ ಇದು ಇಂತಿಂಥಾ ಮರ ಎಂದು ಹೇಳಲು ನಮಗೆ ಬರುತ್ತದೆಯೆ? ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಉದ್ಯೋಗ ನಿಮಿತ್ತ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟಿರುವ ಜನಾಂಗದ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮನೆ ಮತ್ತು ಆಫೀಸಿನ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಕನಿಷ್ಠ ಹತ್ತು ಮರಗಳನ್ನು ಗುರುತು ಹಿಡಿದು ಹೆಸರು ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವೆ? ಅನುಮಾನ!

ಮೂವತ್ತು ಮೀಟರ್‍ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದ ಒಂದು ಸಾಧಾರಣ ಮರ ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 23 ಕಿಲೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ಕಾರ್ಬನ್ ಡೈ ಆಕ್ಸೈಡ್‍ಅನ್ನು ಒಳಗೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸುಮಾರು 2700 ಕಿಲೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ಆಕ್ಸಿಜನ್‍ಅನ್ನು ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಇಬ್ಬರು ವಯಸ್ಕರ ಉಸಿರಾಟಕ್ಕೆ ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಸಾಕು. ಅಷ್ಟು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ನಮ್ಮೂರಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ನಿಲ್ಲುವ ಮಾವು, ಅತ್ತಿ, ಹಲಸು, ಹೊಂಗೆಯಂಥ ಮರಗಳು ಒಂದೊಂದೂ 285 ಜಾತಿಯ ಕೀಟ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯತಾಣಗಳು. ಕೀಟಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಕಲರವವೂ ಹೆಚ್ಚು. ಈ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಕೀಟಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಜೊತೆಗೆ ಮರದ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನೂ ತಿಂದು ದೂರದೂರಕ್ಕೆ ಹಾರಿ ಹಿಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ ಬೀಜಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಹಣ್ಣಿನ ಮರಗಳು ಜನರಿಗೆ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಆಹಾರ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಆಸ್ಪಿರಿನ್ ಮಾತ್ರೆಗಳು, ಕ್ವಿನೈನ್ ಎಂಬ ಮಲೇರಿಯದ ಔಷಧ, ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‍ಗೆ ಪ್ರತಿರೋಧ ಒಡ್ಡಲು ನಡೆಸುವ ಕಿಮೋಥೆರಪಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಕೆಲವೊಂದು ಮದ್ದುಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ವೃಕ್ಷಜನ್ಯವೇ. ಇಷ್ಟಾದರೂ ಮರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನವಾಗಲೀ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಜಗತ್ತಾಗಲೀ ತಲೆ ಕೆಡಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ಕಡಿಮೆಯೇ ಎನ್ನಬೇಕು. ವಿಜ್ಞಾನ ಬದಿಗಿಟ್ಟು ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿದರೂ ಮರದಿಂದ ನಮಗೆ ಲಾಭವೇ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ಮರದ ಪಕ್ಕ ಮನೆಯಿದ್ದರೆ ಆ ಮನೆಯ ಮೌಲ್ಯ ಸರಾಸರಿ 14% ಏರುತ್ತದಂತೆ. ಅದೇ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅದರ ಮೌಲ್ಯ 37% ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಮನೆಯ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಮರಗಳು ಮನೆಯನ್ನು ಸದಾಕಾಲ ತಂಪಾಗಿರಿಸುವುದರಿಂದ ಫ್ಯಾನ್, ಏಸಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಬಳಕೆ ತಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಒಟ್ಟು ವಿದ್ಯುತ್‍ವ್ಯಯದಲ್ಲಿ 30% ಕಡಿತ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ವಟವೃಕ್ಷದಂಥ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮರ ಪ್ರತಿದಿನ ಅದೆಷ್ಟು ತಂಗಾಳಿಯನ್ನು ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುತ್ತದೆಂದರೆ ಅದನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟಲು ಹತ್ತು ಏಸಿಗಳು ಇಪ್ಪತ್ತುಗಂಟೆ ಎಡೆಬಿಡದೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾದೀತು ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟವಾಗಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಾಚೀನ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಮರಗಳನ್ನು ದೇವತೆಗಳಂತೆ ಕಂಡರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತಗಳ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಭಾಗಗಳು ನಡೆಯುವುದು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ. ಶ್ರೀರಾಮ ತಂದೆಯ ಮಾತು ನಡೆಸಿಕೊಡಲು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಪಾಂಡವರು ಕೌರವನೊಡನೆ ದ್ಯೂತದಲ್ಲಿ ಸೋತು ಅರಣ್ಯವಾಸಿಗಳಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಎರಡೂ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅರಣ್ಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಹೊರಟ ರಾಮನ ಜೊತೆ ನಡೆಯುತ್ತ ಸೀತೆ “ನಿನಗೆ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇಲ್ಲದೆ ಯಾವ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲಬೇಡ, ಯಾವ ಮರದ ಗೆಲ್ಲನ್ನೂ ಕಡಿಯಬೇಡ” ಎಂದು ಉಪದೇಶ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಕಾವ್ಯಗಳು ಮಾತ್ರ ಯಾಕೆ, ಹಸಿಮರವನ್ನು ಸ್ವಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಕಡಿಯುವವನು ರೌರವ ನರಕವನ್ನನುಭವಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಸ್ಮೃತಿಗಳೂ ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಪರಾಶರ ಮುನಿ ವೃಕ್ಷಾಯುರ್ವೇದ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ, ಜೀವಿಯು ಹಲವು ಹತ್ತು ಜನ್ಮಗಳನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಾ ಬಂದು ಕೊಟ್ಟಕೊನೆಗೆ ಮರದ ಜನ್ಮವೆತ್ತುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಅದು ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರವಾದ ಜನ್ಮ. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಉಳಿದ ಪ್ರಾಣಿಪಕ್ಷಿ ಮನುಷ್ಯರಾದರೂ ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ಕಾರಣಕ್ಕೆ ರಾಗದ್ವೇಷಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ; ಹೊಟ್ಟೆ ಹೊರೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಇನ್ನೊಂದು ಜೀವಿಯನ್ನು ಕಡಿದು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಯಾರೊಬ್ಬರಿಗೂ ನೋವನ್ನುಂಟುಮಾಡದ, ಕೊಲ್ಲದ ದೈವಿಕ ಜನ್ಮ ವೃಕ್ಷದ್ದು! ಹಾಗಾಗಿ, ಆ ಜನ್ಮ ಮುಗಿಯುತ್ತಲೇ ಮೋಕ್ಷ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ ಆತ. ವೇದೋಪನಿಷತ್ತುಗಳನ್ನು ಓದಿಕೊಳ್ಳದ ಹಳ್ಳಿಜನ ಕೂಡ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಲಬಾಂಧವರಂತೆಯೇ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಉದಾಹರಣೆ ನೂರಾರಿದೆ. ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಅಶ್ವತ್ಥಕ್ಕೂ ಬೇವಿನಮರಕ್ಕೂ ಮದುವೆ ಮಾಡುವ ಆಚರಣೆ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಮರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಹಳ್ಳಿಗರಿಗಿರುವ ಇಂಥ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಗರದ ಆಧುನಿಕಸಭ್ಯರು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡಾರೇ?

ಕೇಶಿರಾಜ ತನ್ನ ಶಬ್ದಮಣಿದರ್ಪಣದಲ್ಲಿ ವಿಭಕ್ತಿ-ಪ್ರತ್ಯಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡಬೇಕಾದಾಗ, ಮರ ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ! ಮರವು, ಮರವನ್ನು, ಮರದಿಂದ ಎನ್ನುತ್ತ ಎಲ್ಲ ಆರು ವಿಭಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಸಂಬೋಧನಾ ವಿಭಕ್ತಿಗೆ ಬರುವಾಗ “ತಳಿರ್ತಿರು ಮರನೇ” ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಎಲೆ ಮರವೆ, ಸದಾ ಚಿಗುರುತ್ತಿರು – ಎಂಬ ಆ ಆಶಯ ಎಷ್ಟು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವೂ ಸುಂದರವೂ ಅಭಿನಯಾತ್ಮಕವೂ ಆಗಿದೆ ನೋಡಿ! ಅಂತಹ ಭಾವನಾತೀವ್ರತೆಯಿಂದ ಬಹುದೂರ ಸಾಗಿರುವ ನಾವು ನಮ್ಮ ಸಿಟಿಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸಂಪತ್ತಾದ ಮರಗಳ ಜೊತೆ ಯಾವ ಕರುಳಬಳ್ಳಿಯ ಸಂಬಂಧವೂ ಇಲ್ಲದಂತೆ, ರೋಬೋಟ್‍ಗಳಂತೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದೇವಲ್ಲ ಎಂದು ಅನೇಕ ಸಲ ಅನ್ನಿಸಿದೆ ನನಗೆ. ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದ ಮರಗಳನ್ನು, ಕನಿಷ್ಠಪಕ್ಷ ಗುರುತಿಸುವಷ್ಟು ಜ್ಞಾನವನ್ನಾದರೂ ನಮ್ಮ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳು ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತಲ್ಲವೆ? ದೂರದ ಟಂಡ್ರಾ, ಸವನ್ನಾ, ಉಷ್ಣವಲಯದ ಕಾಡು-ಮರ-ಬಳ್ಳಿಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣ ಜೀವವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪುಟಗಟ್ಟಲೆ ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡಿಸುವ ನಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣಪದ್ಧತಿಗೆ, ನಮ್ಮ ಹಿತ್ತಲಿನ ಮರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಅಸಹ್ಯವೋ ಅಸಡ್ಡೆಯೋ ಇರಬೇಕು! ಹೊರಗಿನ ದೇಶಗಳಿಂದ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬರುವ ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗಾಗಿ ಅಚ್ಚುಹಾಕಿಸಲ್ಪಡುವ ಪರಿಚಯ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿನ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು, ಕೋಟೆ, ಅರಮನೆಗಳ ವಿವರಗಳು ಇರುತ್ತವೆ ಶಿವಾಯಿ ಇಲ್ಲಿನ ನೂರಾರು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ಮಾಹಿತಿಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಆಳೆತ್ತರ ಬೆಳೆದುನಿಲ್ಲುವ ಇಂತಹ ಮರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಏನೇನೂ ತಿಳಿದಿಲ್ಲದ ಮೇಲೆ ನಮಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಾದರೂ ಹೇಗೆ ಹುಟ್ಟೀತು? ಒಂದೊಂದು ಮಳೆಗೂ ಸುಸ್ತಾಗಿ ಮೊಣಕಾಲು ಮುರಿಸಿಕೊಂಡು ನೆಲಕ್ಕುರುಳುವ ಮರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಪ್ರೀತಿ, ಅನುಕಂಪ, ಕಾಳಜಿ ಹುಟ್ಟುವುದು ಯಾವಾಗ? ಬದುಕಿದ್ದಾಗ ನೂರಾರು ಹಕ್ಕಿ-ದುಂಬಿಗಳನ್ನು ಸಾಕಿಸಲಹುವ ಮರ ಉರುಳಿಬಿದ್ದಾಗ ನಮ್ಮದೇ ಬದುಕಿನ ಒಂದು ಭಾಗ ಊನವಾಯಿತಲ್ಲಾ ಎಂಬ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮೂಡುವುದು ಬೇಡವೇ? ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಅಸಹಾಯವಾಗಿ ಬೇರು ಮೇಲಾಗಿ ಬಿದ್ದಿರುವ ಮರದ ಚೆದುರಿಚೆಲ್ಲಿದ ಜೀವ ಯಾಕೋ ನಮ್ಮನ್ನೇ ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತಿದೆ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.